inktstaaf, inktsteen (dit is er een van plastic! gekocht in Tokyo) en penseel op een vel papier op een ondergrond van wit vilt

De ‘vier vrienden’ liggen op wit vilt klaar voor een inkttekening. Een pot water, een waterdruppelaar, schaaltjes, papiergewicht, penselenstandaard en lappen completeren het gezelschap van de tekenaar.

inktstaaf

inktsteen

penseel

papier

zijn de vier vrienden van het studievertrek…

In China is vanuit een ver verleden de traditie overgeleverd om materialen die je voor schrijven nodig hebt als kostbaarheden te koesteren. Ze heten: “de vier schatten (of: “vrienden” of: “juwelen”) van het studievertrek”. Het zijn: inkt, inktsteen, penseel en papier. De traditie is ontstaan in kringen van Chinese geletterden, oftewel ‘literati’,  zoals ambtenaren, bestuurders, onderzoekers en filosofen. Zij schreven voor hun beroep en hielden met de benaming “de vier vrienden/schatten/juwelen” hun schrijfgerei en schrijfmaterialen in ere. In hun vrije tijd schreven de literati hun berglandschappen, stillevens en gedichten.
Schrijven gaat zo: een inktstaaf wordt op een inktsteen met water gewreven tot inkt. Het penseel wordt in de inkt gedoopt en op het papier worden schrifttekens gezet. De tekens vormen een tekst die gelezen kan worden. Met dezelfde soort penseelstreken wordt een tekening gemaakt. Qua handeling liggen tekenen en schrijven in China heel dicht bij elkaar en het schrift bestaat uit karakters; dit zijn ideogrammen die begrippen of ideeën weergeven. Daarmee beschikken de Chinezen over een systeem van duizenden kleine tekeningen.

De traditie van ‘de vier vrienden’  is door Koreaanse reizende boeddhistische monniken vanuit China naar Japan gebracht. Elk van de drie landen heeft eigen tradities ontwikkeld voor het vervaardigen en het gebruik van inkt, inktsteen, penseel en papier. Maar steeds blijven de vier vrienden herkenbaar als onderdelen van een doorgaande gezamenlijke traditie.

Vanuit een nieuwsgierigheid naar de herkomst van de zg. ‘Oostindische inkt’, waar zij al zo veel jaren mee tekent, is Nel Pak vanaf 2009 op reis gegaan door Japan om te onderzoeken waar en hoe de vier vrienden gemaakt en gebruikt worden. In 2010 bezocht zij de inktfabriek Boku Undo in Nara en volgde zij lessen suibokuga (= letterlijk ‘water inkt beeld’) bij inktschilder Soho Nakano in Kawane en Shizuoka. Via haar leerde zij het absorberende dunne papier kennen dat voor dit inktschilderen gebruikelijk is. Daarna reisde zij naar de bergachtige regio Yamanashi, een van de gebieden waar inktstenen gemaakt worden. Daar is ook het Kenshoan inktstenenmuseum (Amehata Suzuri-no-Sato Kensho-an) waar zij een aantal dagen verbleef en tekeningen maakte.
In 2011 bezocht zij Kumano, een stadje dichtbij Hiroshima. Daar worden de meeste penselen gefabriceerd, voor de Japanse binnenlandse markt en de export. Er worden ook prachtige make up penselen gemaakt. Pak maakte kennis met enkele penselenmakers, o.a. Aratani-san, van wie zij veel leerde over hoe Japanse penselen worden gemaakt. In 2014 keerde zij terug naar Kumano en vierde samen met de penselenmakers het fude no matsuri (het penselenfestival).
Het papier kwam aan bod in 2010 en in 2014. In dat laatste jaar maakte zij kennis met de familie Kubota, die in de plaats Misumi dichtbij Hamada in het zuidelijke deel van Shimane handmatig papier fabriceert. Samen met andere leden van de coöperatie Sekishu Washi maken zij handgeschept papier voor kunstdrukwerk, kantoor en certificaten en voor kalligrafie, tekenen, schilderen, boekbindwerk en andere handvaardigheid. Een geschenk om in het Sekishu Washi Center op bezoek te kunnen zijn.
Aan de studie van de verschillende soorten Japans papier kun je een heel leven besteden, maar dat geldt voor elk van de vier vrienden van het studievertrek.

…en over deze vier vrienden zullen drie boeken verschijnen

deel 1: Japan
deel 2: Korea
deel 3: China

In het onderzoek volgt Nel Pak de traditie terug naar de oorsprong: van Japan via Korea naar China. Samen met  Steffen Maas, grafisch ontwerper in Rotterdam, bereidt zij een driedelige publicatie voor over haar avonturen met de vier vrienden in Japan, Korea en China en de manier waarop deze haar ‘westerse’ tekenpraktijk veranderen. Met tekst, praktische gegevens, tekeningen en foto’s, mooi gedrukt, speels vormgegeven, voorzien van een fraaie band, wordt elk van de de drie delen een liefhebbersobject. Deel 1 over Japan zal verschijnen in 2019.

interesse? mail naar nelpak@planet.nl

Je wordt dan op de mailinglijst gezet, ontvangt spoedig nadere informatie en wij houden je op de hoogte van de voortgang.

Leve de vriendschap en de vele kleuren van inkt!

In een gastatelier van inktfabriek Boku Undo was ik in de gelegenheid om verschillende tinten zwart uit te proberen, aan het begin van mijn reis in 2010 door Japan. Nara, 23 februari 2010

7 inktstaafjes van inktfabriek Boku Undo in Japan; 7 tinten zwart heb ik ontdekt.